Irak Selçukluları

Büyük Selçuklu sultanı Muhammed Tapar vefat ettiğinde geride beş erkek çocuk bıraktı (18 Nisan 1118). Bunlar yaş sırasına göre Mahmud, Mesud, Tuğrul, Süleymanşah ve Selçukşah'tır. Şehzadelerden büyük oğul ve veliahd olan 14 yaşındaki Mahmud, babasının yerine tahta çıktı (19 Nisan 1118).

Ancak Mahmud, henüz devleti yönetecek yaşta olmadığı için, emirler kısa sürede onu kendi tesirleri altına aldılar. Diğer taraftan Mahmud'un şehzadelere ve emirlere üstünlüğünü kabul ettiremediğini gören amcası Horasan meliki Sencer, Büyük Selçuklu tahtını ele geçirmek için hazırlıklara başladı ve 14 Haziran 1118'de sultanlığını ilân etti. İki taraf arasında Save'de yapılan savaşta Sultan Mahmud mağlup oldu (11 Ağustos 1119).

Sencer, yeğeni Mahmud'u huzuruna kabul edip onu affetti. Sonrasında Büyük Selçuklu Devleti'ni yeniden düzene koydu. Buna göre, Sencer'e Sultanü'l-a'zam (en büyük sultan), Mahmud'a ise Sultanü'l-mu'azzam (büyük sultan) ünvânı ile hitap edilecekti. Bu düzenlemeye göre Sencer, Merv merkez olmak üzere ülkenin doğu kısmının yanında Rey şehri ile Mâzenderân ve Kumis bölgesini de kendi hâkimiyetine alıyordu. Mahmud'a ise Hemedan merkez olmak üzere Irak-ı Acem'in bir kısmı ile Irak-ı Arap (Mezopotamya) ve Suriye, yani ülkenin batı toprakları kalıyordu. Böylece Sencer'in izni ve düzenlemesiyle Selçukluların yeni bir kolu olarak Irak Selçuklu Devleti kurulmuş oldu.