Hukuk-ı Esasiye Babanzade İsmail Hakkı

“Mustafa Kemal Pasa'nin anayasa hukuku dalinda okudugu ilk kitap Babanzade Ismail Hakki Bey'in eseridir.Cumhuriyetin ilanindan aylar önce okudugu kitapta, Gazi'nin en çok ilgilendigi bölümlerden biri cumhurbaskaninin yetkileriyle ilgili sayfalardir. Doksan yil geçti hâlâ bir mutabakata varamadik; bu konu bilmem kaçinci defa yine gündemde. 38 yasinda kaybettigimiz Babanzâde Ismail Hakki Bey'in “Hukuk-i Esasiye” (Anayasa Hukuku) adini tasiyan kitabi 1913'te basilmistir. Mülkiye'de ders kitabidir. 680 sayfadir. Hukuk Fakültesinde benim okudugum Anayasa Hukuku kitabindan daha zengin, daha kalitelidir! O dönemde nasil degerli hukukçular yetistiginin bir göstergesidir bu kitap.Atatürk'ün Not ve IsaretleriGazi, bu kitabin, “Kuvvetler Birligi”ni anlatan bölümlerinin kenarina onayladigini belirten isaretler, notlar koydu. Kitabin “Kuvvetler Ayriligi”ni savunan bölümlerini ise soru isaretleri ve elestirel notlar koyarak okudu.Tarihin akisini yansitan bir veri de sudur. Liberal egilimli Babanzade “çift meclis” senato usulünü savunmustur. Gazi ise bu bölümü okurken kocaman ünlem ve soru isaretleri koyarak karsi oldugunu belirtmistir.Günümüz bakimindan daha ilginci, henüz ortada cumhuriyet yokken, kitapta cumhurbaskaninin konumunu, yetkilerini, sorumsuzlugunu anlatan bölümlere Gazi'nin büyük bir ilgi duymus olmasidir. Bu bölümlerin altini kirmizi ve mavi kalemle çizmis, kenarina “önemli” anlaminda ünlem isaretleri koymustur.Kurulacak olan cumhuriyetin kodlarini ve Atatürk'ün sahip olacagi yetkileri bu kitaptaki not ve isaretlerinde görmek mümkündür. Yetkilerin cumhurbaskaninda toplandigi, tek partili ve en önemlisi “Kuvvetler Birligi”ne dayali cumhuriyet… “Tek adam” hem yürütmenin aslî baskanidir, hem “parti”si vasitasiyla Meclis üyelerini tayin eder… Gerek gördügünde Istiklâl Mahkemeleri ile yargiya da yön verir.” Günümüzün önemli entelektüellerinden Taha Akyol; 9 Haziran 2012 tarihli Hürriyet gazetesindeki kösesinde; “Cumhurbaskani ama nasil?” basligi ile kaleme aldigi makalesinde, Babanzâde Ismail Hakki'nin, elinizdeki “Hukuk-i Esasiye” adli eserini yukaridaki ifadelerle tanitmaktadir.Bugünkü harflere çevirerek yayina hazirladigimiz bu degerli kitap; Osmanli Devleti'nin çöküs döneminde yetisen, Türk siyaset ve düsünce adami, Babanzade Ismail Hakki'nin son çalismasidir. Babanzade'nin dün-bugün-yarin perspektifiyle kaleme aldigi eserde yaptigi analizler, Türkiye'nin sorunlarina duyarli olan herkesin ilgisini çekecektir. Bu vâdîde; Babanzade Ismail Hakki'nin, Hukuk-i Esasiye adli kapsayici, kusatici çalismasi, Türkiye'nin iki yüzyili askin bir süredir tartistigi “nasil bir anayasa?” sorunsalina da yeni katkilar saglayacaktir. -Osmanli Imparatorlugu'nun 600 yillik egemenligini sona erdiren 1. Dünya Savasi ekonomik, sosyal ve hukuksal yeni bir dönemin baslangici olmustur. Savas sonrasi yapilan toplantilarda Celalettin Arif Bey üst üste üç kez Istanbul Barosu Baskani seçilmistir. 1914 -1920 yillari arasinda padisah karsitlari arasinda yer alan, isgal yillarinda Ingilizlere karsi çikan Celalettin Arif Bey, Jön Türk hareketine destek vermis ve ardindan Kuvay-i Milliye hareketi içinde bulunarak Kurtulus Savasi'nda önemli görevler üstlenmistir. Celalettin Arif Bey 1920 yilinda Meclis-i Mebusan Baskanligina seçilmis, Meclis'in 11 Nisan 1920 tarihinde Padisah tarafindan feshedilmesi üzerine Anadolu'ya geçmis ve TBMM Ikinci Baskanligi yapmistir.Eserin yazari Celalettin Arif Bey birçok kereler baskanligini yaptigi Istanbul Barosu'nun tarihçe sayfasinda yukaridaki ifadelerle tanitilmaktadir. Milli Tarihimizin en önemli olaylarindan birisi olan 93 Harbini yahut 1877-78 Türk Rus Savasini en dikkate deger sekilde anlatan BASIMIZA GELENLER adli eseri kaleme alan Mehmet Arif Bey'in oglu olan Celalettin Arif Bey Paris'te Hukuk ögrenimi görmüstür. Sonraki yillarda Istanbul'da Hukuk ve Mülkiye Mekteplerinde Hukuk-i Esasiye profesörü olarak dersler vermistir. Bugünkü Türkiye'nin kurulmasi sirasinda da etkin faaliyetlerde bulunan Celalettin Arif Bey'in b