Hanefi Usulünde Hadis - Debusi Örneği

Ebû Zeyd ed-Debûsî, (367/978-432/1041) Maveraünnehr'in yetistirdigi yedi önemli Kadi'dan bir olup hilaf ilminin kurucusu kabul edilir. ed-Debûsî'nin hilaf alaninda yazdigi Takvimu'l-Edille, el-Esrâr fi'l-Usûl ve'l-Furu, Tesisu'n-nazâr adli eserler Islâm dünyasinda büyük yanki uyandirmis ve bu eserlere reddiyeler yazilmistir. Hanefî olan ed-Debûsî özellikle es-Safii olan es-Sem'ânî ve el-Gazâlî tarafindan elestirilmistir. ed-Debûsî, Hanefîlerin, hadisi hangi sartlarda hadisi delil aldigini ortaya koymus ve ihtilaf konusu olan her meselede muhalif görüste olanlarin delillerini çogunlukla kendi yöntemleri ile çürütmüstür. O, Ihtilaf edilen meseleleri Hanefi usulünde hadise yaklasimini esas alarak sabit sünnette delil olan rivayetlerle çözmüstür. ed-Debûsî'nin fikhî küllî kaideleri içeren Te'sisü'n-nazar adli eseri döneminde ve daha sonraki dönemde Karahanli, Abbasî, Selçuklu, Endülüs, Memlük ve Osmanli dönemlerinde kadilar için önemli bir el kitabi olmustur. Islâm Dünyasinda oldugu kadar Endülüslü Ibn Arabî ve Ibn Rüsd vasitasiyla Batiya tesir etmistir. Osmanli döneminde yazilan Mecelle'nin ilk yüz maddesinin yazilmasinda da temel olusturmustur. Islam'in evrensel hukuka katkilari Debûsî ve ögrencilerinden Pezdevî ve Serahsî'nin gibi mukayeseli çalismalar yapan Müslüman âlimlere aittir.