Fususu'l-Hikem ve Mesnevi'de İnsan-ı Kamil

"Ârif'in kalbi genisleyerek öyle bir mertebeye ulasir ki içindeki seyler de dâhil arsin yüz milyon kati genisliginde bir sey, ârifin kalbinin köselerinden bir kösede bulunsaydi ârif onu hissetmezdi... Çünkü yere göge sigmadigi bildirilen Hakk'i, ârifin kalbi istiâb etmisken ve bu ilgili kudsî hadisin isaretiyle sabit iken kalp yine de kanmamistir... O halde Hakk'i sigdiran ârifin kalbi Hakk'in vasiflarindan ve mahlûk?tindan daralmaz.""O halde ey dinleyen! Is (emr) nasil olur" "... Su halde sen varligini bil, sen kimsin? Aslin nedir? Hakk'a nisbetin nedir? Sen neyle Hak'sin ve neyle âlemsin? Niçin mâsivâsin ve Hak'tan ayrisin? Bu ve benzeri sorularla kendi durumunu sorgula ve arastir." (Ibnü'l-Arabî) "Bir can ki olgunlasir da son mertebeyi (:müntehâyi) asinca; artik her seyin cani, ona itaat eder hale gelir; kus, balik, in, cin, insan... Hepsi ona itaat ederler; çünkü o üstünlüktedir, öbürleri noksanliktadir...""Kiyamete kadar onun (:kâmil insanin) vasfini söyleyip övsem, tükenmez. Benden bu övgüye bir nihayet ve son beyit isteme. Hasili o, beser sûretinde esas varligini gizleyen bir günestir. Artik anlayiver. Dogrusunu Allah daha iyi bilir." (Mevlânâ Celâleddîn)Tasavvufî düsünce geleneginin üzerinde durdugu temel konulardan biri olan insân-i kâmil konusunu, sûfî gelenegin irfân ve ask mekteplerini sahislarinda tebellür ettiren iki düsünürün, Sultânu'l-Ârifîn Ibnü'l-Arabî'nin ve Kutbu'l-Âsikîn Mevlânâ'nin düsüncelerinden hareketle ortaya koymaya çalisan elinizdeki eser, insan dogasinin rasyonel ve analitik aklin verâsindaki imkânlarina isaret etmekte; kâinâtin gizemli fihristi olarak görülen insanin, ancak kesf ve müsâhedeyle nüfûz edilebilen varlik katmanlarina ve istidatlarinin neler olduguna dair tesbitlerini içermektedir.